IVa 16.03.2020

Moi Kochani, na ostatniej lekcji zaczęliśmy rozmawiać o częściach mowy, nie jest to dla Was temat nowy, gdyz już w klasie III uczyliście się rozpoznawać różne części mowy - rzeczownik, czasownik, przymiotnik i przysłówek. Dzisiaj przypomnimy sobie trochę informacji o czasowniku - mam nadzieję, że dużo pamiętacie, a to, co umknęło, szybko znowu zagości w głowie. Zatem do dzieła!

Lekcja                                                                                                                                                                           16.03.2020

Temat. Nie tylko czas - jaka jest rola czasownika?

Cele:

·        Wiem, co to jest czasownik i jaka jest jego rola

·        Umiem rozpoznawać czasownik wśród innych części mowy

·        Potrafię odmieniać czasownik przez osoby, liczby, czasy i rodzaje

Nacobezu:

·        · Przypomnisz sobie, co to jest czasownik i jakie jest jego zadanie

·       · Wskażesz wśród podanych części mowy czasowniki

·        · Zapamiętasz, co to znaczy, że część mowy jest odmienna i samodzielna

·        · Przypomnisz sobie, w jaki sposób odmieniamy czasownik

·        · Wykonasz wskazane ćwiczenia utrwalające

 Pewnie pamiętacie lekcje z klasy III, kiedy rozmawialiście o tym, co robia postacie przedstawione na obrazku albo wśród rozsypanki wyrazowej szukaliście tych słów, które nazywały czynności. W ten sposób zapoznaliście się z czasownikiem - jedną z najważniejszych części mowy (o częściach mowy mówiliśmy też na naszej ostatniej lekcji). Czasem wyraz nazywany czasownikiem mówił o czynności w bardzo ogólny sposób: pisać, zjeść, namalować - wtedy nie wiedzieliśmy, czy ta czynność juz się zakończyła, czy jeszcze trawa, czy wykonuje ją jedna osoba, czy więcej, czy wykonawcami są dziewczynki, chłopcy, a może zwierzęta. Innym razem czynność opisana byla w sposób szczegółowy - pisał, zjadła, namalowaliśmy - i już wiadomo było, kto i kiedy ją wykonał. 

W ten sposób poznaliście bezokolicznik - czyli nieosobową formę czasownika oraz czasownik w formie osobowej. 

Bezokoliczniki zakończone są na -ść , -źć lub na -ć i są dopiero "materiałem" na gotową część mowy - jechać, wykonać, wstać, usiąść, znaleźć, ugotować itd.

Czasowniki w formie osobowej daja nam informację o tym, jaka osoba wykonuje daną czynność (ja, ty, a może oni), jakiego jest rodzaju i w jakim czasie ją wykonuje (czy ta czynność już została wykonana, czy jest w trakcie, a może dopiero się stanie) - będzie jechał, wykonujemy, wstaniesz, usiedli, znajdą, ugotowali.

Gdy przyjrzycie się wymienionym czasownikom w formie osobowej, zauważycie, że każdy z nich potrafi zmienić swoją formę (chłopiec jechał, ale dziewczynka jechała, my jechaliśmy, ale wy jechaliście) - oznacza to, że czasownik jest odmienną częścią mowy. Możemy zauważyć też, że jeśli usłyszycie konkretny czasownik - nawet jeśli poza nim nie ma w wypowiedzeniu żadnego innego wyrazu - najczęściej wiecie, co macie zrobić. Kiedy nauczyciel mówi usiądź a babcia prosi zjedz, nie macie żadnego problemu, żeby wykonać tę czynność. Oznacza to, że czasownik jest samodzielną częścią mowy, czyli sam w sobie ma określone znaczenie, nie wymaga innych części mowy, żeby przekazać treść. 

Podsumujmy zatem (warto to zapisać w zeszycie i zapamiętać)

Czasownik to odmienna i samodzielna część mowy, nazywa czynności (czyli to, co ktoś robi - pisze, śpiewa, ugotował), stany (czyli sytuacje, w jakiej się znajduje lub uczucia jakim podlega - śpi, boi się, choruje) oraz procesy (to znaczy zmiany, którym ulega - schnie, rośnie, znika). Czasownik odmienia się między innymi przez osoby, liczby, czasy i rodzaje. Może występować w formie osobowej - wtedy wskazuje kto i kiedy wykonuje czynność lub w formie nieosobowej - wtedy tylko ogólnie informuje o czynności. 

 Myślę, że teraz pora na ćwiczenia (możecie je wykonać pisemnie w zeszycie lub ustnie) - 1 i 2 str.237

 PS. Pamiętajcie o adaptacjach lektur na TVP Kultura! Dzisiaj o 13.00 "Pinokio" a o 16.20 pierwszy odcinek "W pustyni i w puszczy".