Sprawdzianów czas

Sprawdzianów czas

   Okres ochronny skończył się bezpowrotnie i nadeszła szara szkolna rzeczywistość - a z nim sprawdziany, sprawdziany, sprawdziany.

Klasa czwarta zmierzy sie w nadchodzącym tygodniu z pułapkami ortograficznymi - pisownia wyrazów z 'rz', piątoklasiści będą oddzielać temat od końcówki, wypisywać tematy oboczne i oboczności tematu a takze pisać wypracowanie klasowe z lektury Opowieści z Narnii. Lew, Czarownica i stara szafa. Uczniowie klasy szóstej w poniedziałek będą głowić się nad pytaniami o strony czasownika, tematy rzeczownika oraz będą deklinować rzeczowniki o nietypowej odmianie, a pod koniec odpowiedzą na pytania dotyczące tresci lektury Felix, Net i Nika i Gang Niewidzialnych Ludzi, natomiast klasa VII zmierzy się z głoskami, sylabami i literami, pisząc Informację Zwrotną z fonetyki.

   Myślę, że przy takiej ilości pracy, przyda Wam się niewielka pomoc - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości a także niewielkie przypomnienie, na co zwracać uwagę podczas przygotowywania się do kolejnych zadań. Najwcześniej ze swoimi zadaniami zmierzą się szóstoklasiści, zatem dla nich przeznaczona jest pierwsza część wpisu.

Klasa VI

Strony czasownika

Jeżeli w zdaniu podmiot jest wykonawcą czynności, mówimy, że zdanie występuje w stronie czynnej: Karol zjadł lody.

W sytuacji, gdy podmiot nie jest wykonawca czynności tylko obiektem, na którym czynność jest wykonywana, mamy do czynienia ze strona bierną: Lody zostały zjedzone przez Karola. Pamiętajcie, że w stronie biernej orzeczenie zawsze składa się z dwóch wyrazów: czasownika być lub zostać w formie osobowej oraz wyrazu (imiesłowu) faktycznie nazywającego czynność: są ustawiane, będą przyniesione, został napisany itp.

Niekiedy dzieje się tak, ze podmiot jest równocześnie wykonawca i obiektem czynności (czyli wykonuje czynność na sobie) – mamy wtedy do czynienia ze strona zwrotną: Andrzej ubrał się.

Uwaga! Nie zawsze czasownik z ‘się’ oznacza stronę zwrotną, czasem występuje też z czasownikiem w stronie czynnej: Agnieszka uśmiechnęła się.  Jeżeli nie jesteście pewni, jaka to strona, można zamienić ‘się’ na ‘siebie’ – jeśli zdanie zachowa sens, oznacza, że występuje w stronie zwrotnej: Kot umył się. = Kot umył siebie. (strona zwrotna) Marek rozejrzał się. ≠ Marek rozejrzał siebie. (zdanie straciło sens, więc oznacza stronę czynną).

Polecenie z karty pracy wymagało od Was nazwania strony, w jkaiej występuje czasownik w kolejnych wypowiedzeniach, zamiany strony czynnej na bierną tam, gdzie to możliwe oraz wypisania czy też podkreślenia czasowników przechodnich, czyli takich, które mogą występować zarowno w stronie czynnej jak i biernej.

a)Karol obszedł boisko dookoła. Strona czynna.Czasownik ‘obszedł’ jest nieprzechodni, zatem nie możemy przekształcić zdania na stronę bierną

b) Pani od przyrody ustawiła w sali na półce rzadkie minerały. Strona czynna

Rzadkie minerały zostały ustawione w sali przez panią od przyrody. Przekształciliśmy zdanie na stronę bierną, zatem czasownik ustawić jest przechodni.

c) Liście zostały zerwane z drzew przez jesienny wiatr. Strona bierna

Jesienny wiatr zerwał liście z drzew. Czasownik zerwać jest przechodni.

d) Pracownicy przygotowali maszyny do kolejnej zmiany. Strona czynna

Maszyny zostały przygotowane przez pracowników do kolejnej zmiany. Przygotować – czasownik przechodni

e) Paweł ubrał się elegancko z okazji świąt. Strona zwrotna. (Pamiętajcie, że strony zwrotnej nie przekształcamy na stronę czynną lub bierną! Ubrać się - czasownik nieprzechodni)

f) Mały kotek zasnął w swoim koszyku. Strona czynna. Czasownik zasnąć jest nieprzechodni, więc zdania nie przekształcimy.

g) Sokoły w gnieździe były od kilku dni obserwowane przez grupę ornitologów. Strona bierna.

Grupa ornitologów od kilku dni obserwowała sokoły w gnieździe. ‘Obserwować’ – czasownik przechodni.

h) Paulina spotkała się ze swoimi koleżankami przed kinem. Strona czynna. Czasownik spotkać się jest nieprzechodni.

i) Kartkówka zbliża się wielkimi krokami. Strona czynna. ‘Zbliżać się’ – czasownik nieprzechodni.

j) Andrzej wykonał zadanie wyjątkowo starannie. Strona czynna.

Zadanie zostało wykonane przez Andrzeja wyjątkowo starannie. Czasownik ‘wykonać’ jest przechodni

Temat i końcówka rzeczownika, tematy oboczne i oboczności tematu.

Kolejnym zadaniem, które stanie przed Wami na sprawdzianie, będzie konieczność odmienienia rzeczownika przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej, oddzielenie tematu od końcówki, wskazanie tematów obocznych i oboczności tematu.

Przypomnijmy zatem: Temat rzeczownika, to ta część, ktora podczas odmiany przez przypadki nie zmienia się lub zmienia w bardzo niewielkim stopniu. Końcówka rzeczownika - część, która zostaje po oddzieleniu tematu i zmienia się podczas odmiany. Tematy oboczne - wszystkie formy tematu, które pojawiają się podczas odmiany rzeczownika w liczbie pojedynczej i mnogiej. Oboczności tematu - niewielkie różnice (najczęściej pojedyncze głoski), którymi różnia się od siebie tematy oboczne.

Jeśli odmienimy przez przypadki słowo piekarz, widzimy, że temat w każdym przypadku jest taki sam, nie występują zatem tematy oboczne ani oboczności tematowe

M. piekarzIΦ             piekarz I e

D. piekarz I a              piekarz I y

C. piekarz I owi           piekarz I om

B. piekarz I a               piekarz I y

N. (z) piekarz I em       (z) piekarz I ami

Msc. (o) piekarz I u      (o) piekarz I ach

W. piekarz I u!            piekarz I e!

Inaczej jest podczas odmiany wyrazów mróz, droga i przyjaciel:

M. mrózI Φ           mroz I y                 drog I a       drog I i                              przyjaciel I Φ         przyjaciel I e

D. mrozi Iu          mroz I ów                drog I i         dróg I Φ                            przyjaciel  Ia       przyjaciół I Φ

C mroz I owi        mroz I om              drodz I e      drog I om                           przyjaciel I owi   przyjacioł I om

B. mróz I Φ             mroz I y                 drog I ę        drog I i                              przyjaciel I a        przyjaciół I Φ

N. (z)mroz I em   mroz I ami               drog I ą       drog I ami                          przyjaciel I em   przyjaciół I mi

Ms. (o)mrozi I e   mroz I ach              drodz I e     drog I ach                           przyjaciel I u      przyjacioł I ach

W. mrozi I e!        mroz I y!                  drog I o!     drog I i!                               przyjaciel I u!     przyjaciel I e!

Tematy oboczne: -  mróz:mroz:mrozi     Tematy oboczne-drog:drodz:dróg:drog’     Tematy oboczne-przyjaciel:przyjaciół:przyjacioł

Oboczności tematu: ó:o, z:zi                     Oboczności tematu - o:ó, g:dz:g’                   Oboczności tematu – e:ó:o, l:ł     

 Osobliwości w odmianie rzeczowników nietypowych.

Kochani, dobra wiadomość jest taka, że odmianę jednego z nietypowych rzeczowników przećwiczyliśmy powyżej, zła, że pozostałych musicie się zwyczajnie nauczyć. Moje tłumaczenia, dlaczego odmiana wygląda tak, a nie inaczej mogłyby jedynie jeszczebardziej zaciemnić obraz, gdyż wymagałyby wprowadzenia nowych treści - na przykład, aby wytłumaczyć, dlaczego rzeczownik ręka ma w miejscowniku liczby pojedynczej i w narzędniku liczby mnogiej dwie dopuszczalne formy, należałoby omówić zagadnienie palatalizacji prasłowiańskich, a tego wszyscy wolimy uniknąć :)

Pamiętajcie, że na sprawdzianie trzeba będzie wyjaśnić, na czym polega osobliwość odmiany wskazanego rzeczownika i odmienić prawidłowo rzeczowniki - podając wszystkie poprawne formy. Pamiętajcie też, że zawsze odmieniamy rzeczownik w liczbie pojedynczej i mnogiej, chyba, że jakiś rzeczownik nie ma liczby pojedynczej lub mnogiej, ewentualnie odmienia się tylko w liczbie mnogiej - wtedy trzeba będzie przy odmianie podać tę informację.

Życzę owocnego powtarzania i mam nadzieję, że będą same dobre oceny. 

Pozdrawiam już niedzielnie.

BBR